Ochrona zdrowia jest nie do pomyślenia bez terminowego zapewnienia opieki medycznej, co wiąże się z niedopuszczalnością odmowy jej udzielenia. Właśnie z tego powodu niedopuszczalność odmowy udzielenia pomocy medycznej (dalej — MH) jest zapisana w ustawie federalnej z 21.11.2011 r. № 323-FZ «O podstawach opieki zdrowotnej w Federacji Rosyjskiej» (dalej — FZ № 323) jako jedna z podstawowych zasad opieki zdrowotnej (zob. ust. 7 art. 4) i jest w istocie gwarancją udzielenia MH.[1]
Mimo to, czy pracownik służby zdrowia może odmówić pacjentowi? W końcu nierzadko zdarza się, że pacjenci nie przestrzegają reżimów leczenia i bezpieczeństwa, ignorują zalecenia lekarzy i zachowują się agresywnie lub po prostu są nieuprzejmi.
Rosyjska przysięga lekarska, wraz z niezrozumieniem ustawy «O ochronie praw konsumenta» i przyzwyczajeniami z systemu obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych, wnosi wiele uprzedzeń w szeregi lekarzy, którzy świadczą płatne usługi medyczne dla ludności.
A w takim razie jak działa umowa o świadczenie usług medycznych w sytuacji niewłaściwego zachowania pacjenta? Czy lekarz prowadzący ma prawo odmówić obserwacji i leczenia podopiecznego? Jak rozwiązać rozwijający się konflikt w placówce medycznej? Czy znieważenie przez pacjenta pracownika zakładu opieki zdrowotnej może być podstawą do odmowy udzielenia świadczeń na zasadach odpłatności?
Standardowa wizyta u pacjenta rozpoczyna się od podpisania umowy o świadczenie płatnych usług medycznych i wyrażenia zgody na przetwarzanie danych osobowych. Następnie odbywa się konsultacja lekarska, która określa schemat leczenia klienta organizacji medycznej.[2]
Organizacje medyczne świadczące odpłatne usługi medyczne, a także te pracujące w systemie MHI, nie mogą odmówić pomocy pacjentowi, gdyż zgodnie z par. 1, 3 art. 426 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej zawrzeć umowę w sprawie zamówienia publicznego. Jak wskazał Sąd Konstytucyjny, świadczenie odpłatnych usług medycznych stanowi realizację gwarantowanej w Federacji Rosyjskiej wolności działalności gospodarczej, prawa każdego do swobodnego wykorzystania swoich zdolności i własności do prowadzenia działalności przedsiębiorczej i innej działalności gospodarczej niezakazanej przez prawo (art. 8, cz. 1; art. 34, cz. 1 Konstytucji Rosji) i jest wykonywane przez placówki medyczne w ramach odpowiednich umów. Umowa o odpłatne świadczenie usług medycznych (opieka medyczna) zgodnie z ust. 1 art. 426 Kodeksu Cywilnego RF jest uważana za publiczną, organizacja medyczna nie ma prawa do preferowania jednej osoby w stosunku do drugiej przy zawieraniu umowy publicznej, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i inne akty prawne. Organizacje nie są uprawnione do odmowy zawarcia umowy o zamówienie publiczne, jeżeli istnieje możliwość świadczenia takich usług na rzecz klienta, a w przypadku odmowy zawarcia umowy o zamówienie publiczne, druga strona ma prawo zwrócić się do sądu o przymus zawarcia umowy i odszkodowanie za szkody spowodowane nieuzasadnioną odmową jej zawarcia (ust. 3 art. 426 i ust. 4 art. 445 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej). Obligatoryjne zawarcie umowy o zamówienie publiczne, jaką jest umowa o świadczenie odpłatnych usług medycznych, jeżeli istnieje możliwość udzielenia odpowiednich świadczeń oznacza niedopuszczalność jednostronnej odmowy wykonania zobowiązań wynikających z umowy, jeżeli ma on możliwość wywiązania się z jej obowiązków (udzielenia osobie odpowiednich świadczeń), gdyż w przeciwnym razie wymóg ustawy o obligatoryjnym zawarciu umowy byłby pozbawiony jakiegokolwiek sensu i znaczenia prawnego.[3].
Odmowa wykonania obowiązków przewidzianych w umowie, zgodnie z paragrafem 2 art. 782 k.c., jest ważna tylko w przypadku pełnej zapłaty na rzecz klienta strat poniesionych z tytułu odpłatnych usług medycznych. Należy jednak pamiętać, że ustawa federalna №323 «O podstawach ochrony zdrowia obywateli» zabrania odmowy udzielenia pomocy medycznej w sytuacjach nagłych. W świetle regulaminu można stwierdzić, że odmowa wykonania obowiązków określonych w umowie o udzielanie odpłatnych świadczeń zdrowotnych ma uzasadnione ograniczenia. Jawność umowy umożliwia pacjentowi domaganie się i uzyskanie wszystkich świadczeń zdrowotnych, do których jest uprawniony na drodze sądowej. Rozwiązanie umowy między pacjentem a zakładem opieki zdrowotnej jest realne tylko w przypadku zwrotu wszystkich kosztów klientowi, natomiast udzielenie pomocy doraźnej nie podlega odmowie.[4]
Niestety, coraz częściej w praktyce lekarskiej zdarzają się przypadki niewłaściwego zachowania pacjentów w postaci obelg pod adresem personelu kliniki: Niegrzeczne rozmowy telefoniczne z recepcjonistką. Chamstwo ze strony klienta podczas rozmowy z lekarzem prowadzącym itp. Czy klinika może nie świadczyć usług medycznych pacjentowi, który narusza standardy etyczne?[5].
Ч. Artykuł 70 ust. 3 ustawy federalnej «O ochronie zdrowia publicznego» stanowi, że lekarz prowadzący w porozumieniu z odpowiednim urzędnikiem (szefem) organizacji medycznej (pododdziału organizacji medycznej) może odmówić monitorowania i leczenia pacjentki oraz pisemnie powiadomić o odmowie wykonania sztucznego przerwania ciąży, chyba że odmowa bezpośrednio zagraża życiu pacjentki i zdrowiu innych osób. Tym samym istnieje prawna możliwość odmowy leczenia i monitorowania pacjenta. Ale nie może być sprzeczny z prawami konstytucyjnymi i zasadami ogólnymi. Tzn. lekarz prowadzący ma prawo odmówić leczenia pacjentów, ale pod trzema warunkami: 1) odmowa musi być uzgodniona z przedstawicielem organizacji medycznej; 2) odmowa nie może zagrażać życiu pacjenta i zdrowiu innych osób; 3) organizacja medyczna musi niezwłocznie zorganizować zastępstwo lekarza prowadzącego.[6].
Czy konieczne jest wystawienie pisemnej odmowy przez pacjenta na objęcie go opieką w ramach MHI? Prawo medyczne przewiduje odmowę leczenia pacjenta przez specjalistę tylko wtedy, gdy dyrekcja placówki zapewni innego lekarza prowadzącego. Wynika z tego, że konflikt między pacjentem a lekarzem odpowiedzialnym za jego leczenie może być rozwiązany przez odmowę przyjęcia klienta przez tego ostatniego tylko wtedy, gdy lekarz zostanie następnie zastąpiony.[7].
Jednocześnie regulamin stanowi, że obywatele poddani leczeniu muszą bezwzględnie przestrzegać zasad postępowania w organizacjach medycznych. W związku z tym zniewagi, które są obrazą honoru i godności lekarza, to nic innego jak wykroczenie administracyjne z art. 5.61 Kodeksu wykroczeń administracyjnych Federacji Rosyjskiej. Zatem, aby zapobiec konfliktom interpersonalnym, pacjenci powinni być oficjalnie informowani o zasadach panujących w placówce medycznej, a procedura informowania powinna być poparta podpisem klienta. Naruszenie zasad postępowania w zakładzie opieki zdrowotnej będzie uznane nie tylko za wykroczenie przeciwko pracownikowi służby zdrowia, ale także za każde przestępstwo zagrożone odpowiedzialnością administracyjną. W tej sytuacji za dopuszczalne uznaje się środki odpowiedzialności przyjęte w «Regulaminie zakładu opieki zdrowotnej», w tym rozwiązanie umowy, w której zastrzeżono, że odpłatne świadczenia medyczne udzielane są tylko w przypadku stabilnego zachowania klienta. Rozwój konfliktu między zakładem opieki zdrowotnej a pacjentem wymaga natychmiastowego wystąpienia do prokuratury z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwa administracyjne wynikające ze zniewagi wobec pracownika służby zdrowia. [8]
